Thức dậy đi làm mỗi sáng: Cho bạn hay người khác?

Bạn đã bao giờ tự hỏi lý do vì sao ta thức dậy đi làm mỗi sáng chưa? Liệu bạn đi làm vì bản thân thực sự mong muốn hay bị tác động bởi những yếu tố bên ngoài như được thưởng, bị phạt hoặc đơn giản là để tránh cảm giác bị chê cười? 

Nghiên cứu từ hai nhà tâm lý học nổi tiếng là Edward Deci, Richard Ryan và Anphabe, sẽ cho bạn câu trả lời về lý do và động lực sâu thẳm thúc đẩy chúng ta hành động mỗi ngày.  

Ảnh: Internet

1. Có thể bạn đang đi làm vì người khác mà không hề hay biết!

Theo Edward Deci và Richard Ryan, chúng ta bị thúc đẩy bởi hai xu hướng chính là: Động lực tự thân (Intrinsic Motivation) xuất phát từ mong muốn bên trong và động lực ngoại hiện (Extrinsic Motivation) bắt nguồn từ những nguyên nhân bên ngoài. Thú vị hơn, rất nhiều người đi làm hiện nay đang bị tác động bởi động lực ngoại hiện mà không hề hay biết.  

Động lực ngoại hiện bao gồm những yếu tố bên ngoài (phần thưởng, hình phạt, đánh giá của người khác, v.v.) khiến chúng ta hành động để hoàn thành nhiệm vụ hoặc mục tiêu công việc. Động lực ngoại hiện chỉ thực sự hiệu quả đối với những công việc đơn giản, không đòi hỏi sự phức tạp. Còn đối với những công việc cần tư duy và sự tập trung, động lực ngoại hiện lại làm giảm hiệu quả, thậm chí là sự hài lòng hay thích thú cá nhân với chính công việc đó.

Chẳng hạn như, bạn thức dậy và đi làm mỗi sáng vì bị tác động bởi suy nghĩ: đi sớm được thưởng, đi trễ sẽ bị sếp phạt, bị trừ lương, bị so sánh với đồng nghiệp hoặc nếu không đi làm thì tài chính gia đình, việc học của con cái sẽ bị ảnh hưởng, v.v. Lúc này, động lực ngoại hiện đang lấn át động lực tự thân, chúng khiến bạn hành động vì trách nhiệm & mong đợi của người khác thay vì mong muốn thực sự của bản thân. Vô tình, chúng làm bạn mất đi niềm hứng thú với công việc, dẫn đến nỗ lực cống hiến cũng giảm xuống.

Đôi khi chúng ta đi làm vì người khác mà không hề hay biết. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy bản thân không hề vui vẻ mỗi sáng đi làm hoặc đang bị tác động bởi những yếu tố bên ngoài, đã đến lúc bạn cần nghiêm túc suy nghĩ về động lực tự thân và điều gì thực sự thúc đẩy bạn hành động mỗi ngày.

2.  Hãy đi làm vì bạn muốn!

Khác với động lực ngoại hiện, động lực tự thân xuất phát từ sự hài lòng, thỏa mãn của bản thân khi thực hiện tốt một công việc hay đạt mục tiêu mình đề ra. Hiểu một cách đơn giản, bạn hành động vì bạn muốn chứ không phải bị tác động bởi yếu tố bên ngoài. 

Nếu mỗi sáng thức dậy, bạn đi làm với suy nghĩ hôm nay mình sẽ được học thêm kiến thức mới, được gặp thêm khách hàng giỏi và mở rộng thêm nhiều mối quan hệ, v.v. bạn trở nên cực kỳ hào hứng, phấn khích. Bạn có thể thức dậy sớm hơn, chuẩn bị thêm tài liệu trước khi bắt đầu công việc hằng ngày mà không hề cảm thấy chán nản. 

Các nghiên cứu về khoa học động lực & hành vi cũng cho thấy, động lực bên trong thường hiệu quả hơn động lực bên ngoài, bởi vì chúng xuất phát từ mong muốn cá nhân thay vì sự áp đặt hay tác động từ người khác. Ví dụ như, khi cùng tham gia tập thể dục, người bị tác động bởi chuyện thưởng, phạt hoặc vì để tránh bị chê cười thường sẽ rất khó duy trì được lâu dài bằng những người tập thể dục vì muốn tốt cho sức khỏe hoặc tập vì đam mê. 

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể hiểu và tìm ra động lực thực sự của mình. Trong thực tế, hành xử của chúng ta không chỉ được thúc đẩy bởi một loại động lực mà thường kết hợp nhiều động lực khác nhau với các biểu hiện đa dạng. Cụ thể, từ các nghiên cứu chuyên sâu và khảo sát rộng rãi người đi làm, Anphabe đã cụ thể hóa các hành vi và biểu hiện của người đi làm Việt Nam theo 4 tầng động lực làm việc từ ngoại hiện đến tự thân như sau:

• Tầng động lực thưởng phạt: Tìm kiếm tưởng thưởng, hoặc tránh bị phạt hay phản đối.

• Tầng động lực hòa nhập và danh tiếng: Tìm kiếm sự yêu mến và tôn trọng, cố gắng chứng tỏ bản thân cũng như tránh cảm giác bị xấu hổ hay áy náy.

• Tầng động lực giá trị và kết quả: Theo đuổi những giá trị và nỗ lực đạt tới những thành tựu mà bản thân cho là quan trọng.

• Cuối cùng là tầng động lực vui thích đam mê: Theo đuổi sở thích, đam mê hoặc cống hiến cho những ý nghĩa tốt đẹp.

Bạn hiện đang đi làm vì điều gì và đang ở tầng động lực nào? Chia sẻ bên dưới phần bình luận nhé! 

Bài viết: Trần Kim Anh

Bài viết tham khảo từ Anphabe